از نظر تحلیل حقوقی رابطه ی مال مرهون با دینی که در مقابل آن وثیقه گذاشته شده است سه صورت فرض می شود: الف)تمامی مال مرهون وثیقه هر جزیی از اجزاء دین استٰٔ ،بدین معنی که هرگاه هرگاه مدیون قسمتی از دین خودش را بپردازد و مقداری از آن بماند ولو بسیار ناچیز باشد ،رهن فک نمی شود و تمامی مال مرهون در مقابل آن مقدار ناچیز وثیقه خواهد بود . مثلا هرگاه کسی خانه ی خود را در مقابل یکصد هزار ریال رهن بگذارد و بدهکار آن را بپردازد و فقط ده ریال را نگهدارد تمامی آن خانه در مقابل آن ده ریال در رهن طلبکار باقی مینماید و پس از پرداخت ده ریال ،رهن فک میشود. ب)هر جزئی از اجزا مال مرهون در مقابل هر جزئی از اجزاء این وثیقه است .چنان که در معاوضات است که هر جزءی از عضو در مقبل هر جزیی از معوض قرار می گیرد ،بدین معنی که هرگاه قسمتی از معامله اقاله گردید و یا قسمتی از معوض مستحق للغیر در آمد به همان نسبت از مستردد می گردد.در رهن نیز هر جزیی از اجزای مال مرهون در مقابل هر جزیی از اجزای دین قرار می گیرد که هر گاه قسمتی از دین را مدیون بپردازد به همان نسبت از مال مرهون فک می شود ،مثلل خانه ای که در مقابل یکصد هزار ریال رهن است ،چنان چه مدیون پنجاه هزار ریال آن را بدهد نصف از مدیون فک می شود و نصف دیگر در مقابل پمجاه هزار ریال بقیه در رهن می ماند . ج)مجموع مال مرهون در مقابل مجموعه دین قرار می گیرد و مادامی که تمامی دین موجود است رهن باقی می باشد و چون قسمتی از آن تادیه گردد اگرچه ناچیز باشد رهن فک می شود مثلا خانه ای که در مقابل یک صد هزار ریال رهن باشد هرگاه مدیون یکصد ریال آن را بدهد تمامی رهن به خودی خود فک می شود زیرا پیکری که (یکصد هزار ریال) رهن در مقابل آن قرار داشته پس از تادیه یکصد ریال دیگر موجود نیست. تحلیل دانشجو: در صورتی که طرفین تصریح نکرده باشند که طبق کدام اقسام سه گانه ی بالا مال را به رهن گذارند در این صورت : 1)به نظرم بستگی به تجزیه پذیر و تجزیه ناپذیر بودن مال مرهون که به عنوان وثیقه است را دارد مثلا اگر دینی که صد هزار ریال بوده است برای آن وثیه ای داده شود که قیمت آن صد هزار ریال است و این وثیقه پنجاه کیلو گندم (کیلویی2000ریال)است اگر نصف دین (پنجاه هزار ریال) پرداخت شود باید پنجاه کیلو گندم را مدیون پس بگیرد اما اگر وثیقه طبیعت آن اقتضا کند که نتوان آن را بدون اینکه از مالیت بیفتد تجزیه کرد مثلا مال مرهونه کاسه ی چینی بوده که در این صورت قسمتی از دین ادا شود به همان میزان وثیقه فک می شود و اگر بقیه دین ادا نشود مرتهن می تواند آن کاسه را به دیگری بفروشد اما چون قسمتی از آن کاسه فک شده است مالک جدید با راهن در آن شریک می شود . نظر دوم :عرف محل نویسنده : محمد نصیری دانشجوی حقوق دانشگاه تهران