این ... عطسه ها ... ها ... ها ... هاپچه!حساسیت به گرده گیاهان، آلرژی، حساسیت فصلی، تب یونجه، حساسیت بهار، رینیت آلرژیک. این ها همگی نام های مختلف یک بیماری است؛ یک بیماری شایع که با شروع بهار، شایع تر و شایع تر می شود. مبتلایان به این بیماری، همان هایی هستند که بهار، حالشان را بد می کند. از کجا می آید این حساسیت؟اگر چه حساسیت فصلی ممکن است گریبان هر آدمی را بگیرد ولی آمارها نشان می دهد این بیماری، تمایل عجیبی دارد که در بعضی خانواده ها شایع تر باشد و در بعضی خانواده ها، ناشایع تر. پس با این حساب می شود گفت که حساسیت فصلی یک جور بیماری خانوادگی است.می پرسید این حساسیت کی اتفاق می افتد؟ جوابش روشن است: پس از برخورد فرد با یک ماده حساسیت زا. مثلاً پس از برخورد با گرده گیاهان. با این حساب، وقتی گیاهان مشغول می شوند به گرده افشانی، هر شخصی که در نزدیکی گیاهان قرار داشته باشد و البته از این زمینه خانوادگی هم بی نصیب نباشد، ممکن است به یک یا حتی چند نوع از این گرده ها حساسیت نشان بدهد و به قول پزشکان، «علامت دار» بشود. اما این «علامت دار»شدن یعنی چه؟ شناسنامه حساسیت فصلیعطسه های مکرر؛ این شایع ترین علامتی است که در بیماران مبتلا به حساسیت فصلی دیده می شود و معمولاً هم برای یک مدت طولانی، بیمار را همراهی می کند. این عطسه ها البته تنها نیستند. معمولاً علایم دیگری هم با آن ها همراهند: گرفتگی و آبریزش بینی، تورم و خارش در بینی یا گلو یا دهان و حتی خارش در گوش، اختلالات تنفسی در شب، اختلال در خواب شبانه و . . .طبیعی است که شدت و حدت این علایم، از یک بیمار تا بیمار دیگر متفاوت است؛ به نحوی که در موارد شدید، زندگی روزمره و عادی بیمار، از مدرسه رفتنش گرفته تا کار کردنش، مختل می شود.ضمناً این بیماری، مزمن است. یعنی به مرور باعث مشکلات بهداشتی بعدی می شود. سینوزیت مزمن یکی از همین مشکلات است. ابتلا به پولیپ بینی یکی دیگر از همین مشکلات است، به علاوه، در صد قابل توجهی از این افراد نیز به آسم مبتلا بوده یا بعداً به آن مبتلا خواهند شد. کدام آلرژی؟ کدام فصل؟حساسیت فصلی به طور کلی در فصل بهار شایع تر است اما فصل ابتلا به این بیماری برای افراد مختلف، متفاوت است. در واقع، نوع حساسیت هر فرد تعیین می کند که زمان بروز این بیماری، چه فصلی باشد. برای مثال، از آن جا که درختان در اوایل بهار گرده افشانی می کنند، بیمارانی که به گرده درختان حساسیت دارند، بیشترین علایمشان را در اوایل بهار نشان خواهند داد. درختانی که گرده افشانی شان این بیماران را به زحمت می اندازد، عبارتند از: صنوبر، توس، افرا و نارون.آن هایی که به گرده های تولیدشده از علف و چمن حساسیت داشته باشند، عمدتاً در انتهای بهار و اوایل تابستان، «علامت دار» می شوند؛ یعنی همان موقعی که علف ها بیشترین فعالیت گرده افشانی شان را به نمایش می گذارند. حدود نیمی از بیماران مبتلا به حساسیت فصلی به گرده ناشی از علف و چمن حساسیت دارند.جالب این که، آن دسته از گرده های سبک که به راحتی توسط باد جابه جا می شوند، مشکل بیشتری به وجود می آورند اما گرده هایی که سنگین ترند و برای جابه جایی به زنبورها و سایر حشرات محتاجند، فقط وقتی مشکل زا می شوند که فرد در تماس مستقیم و نزدیک با این گیاهان قرار داشته باشد. گرده های سبک با توجه به این که به راحتی جابه جا می شوند، در هر مکانی چه در داخل خانه و چه در خارج خانه، می توانند فرد را «علامت دار» کنند.گل های تزئینی هم منابع دیگری برای ایجاد علامت در افراد مبتلا به حساسیت فصلی اند. این گیاهان از اواسط تابستان تا اواخر پاییز گرده افشانی می کنند و مبتلایان نیز در همین زمان، بیشترین علایم شان را نشان می دهند.اما در شرایطی که یک نفر به چند مورد از این موارد حساسیت داشته باشد، فصل بروز علایم به طور معمول از اوایل بهار تا اواخر پاییز خواهد بود. یعنی در واقع، چنین فردی در بیشتر مواقع سال دچار مشکل است.نوع دیگری از این حالت در افرادی دیده می شود که به دود سیگار، گرد و غبار موجود در هوا، پوست و موی حیواناتی مانند سگ و گربه یا سایر مواد حساسیت زای موجود در هوا حساسیت دارند. این افراد معمولاً در تمام طول سال «علامت دار»ند و تعبیر «حساسیت فصلی» برایشان تعبیر مناسبی به شمار نمی رود، زیرا این افراد در تمام طول سال با مواد حساسیت زا برخورد دارند و «علامت دار»ند.قارچ ها و کپک ها نیز می توانند حساسیت زا باشند. این حساسیت معمولاً در ماه های تابستان و پاییز باعث ایجاد علایم بیماری در بسیاری از افراد می شود. این مواد حساسیت زا غالباً در محل تجمع کاه، یونجه و برگ های خشک شده وجود دارند و در آب و هوای مرطوب، رشد آن ها سرعت بیشتری گرفته و به ویژه در شرایطی که جریان هوا و تهویه آزاد هوا برقرار نباشد، به مقدار زیادی رشد و گرده تولید می¬کنند. بدن علیه بدنسیستم ایمنی بدن، کارش این است که از بدن دفاع کند. این سیستم وقتی با یک ماده ناآشنا و احتمالاً خطرناک مانند باکتری یا ویروس یا . . . مواجه می شود، با تولید موادی به نام آنتی بادی سعی می کند ماده نا آشنا را از پا درآورد. این روند، یک روند طبیعی در حفظ ایمنی بدن محسوب می شود اما حساسیت وقتی اتفاق می افتد که سیستم دفاعی در برخورد با عوامل بی ضرری مانند گرده گیاهان، واکنش شدیدی از خودش نشان بدهد و آنتی بادی تولید کند. آنتی بادی های تولیدشده به سلول های دیگری در بدن متصل می شود و از آن ها موادی مثل هیستامین آزاد می کند که در ایجاد علایم حساسیت نقش دارند.بنابراین پس از این که بیمار، یک بار در معرض ماده حساسیت زا قرار گرفت، سیستم ایمنی بدنش در دفعات بعدی به محض برخورد با ماده حساسیت زا، با سرعت بیشتری از خودش هیستامین و سایر مواد حساسیت زا را آزاد می کند و باعث اتساع عروق خونی، افزایش ترشحات بدن در قالب اشک ریزش و آبریزش بینی، تورم بافت ها، خارش، عطسه و . . . می شوند. البته این واکنش ها تهدیدکننده زندگی نیستند و با وجود آزاری که برای فرد ایجاد می کنند، به محض دور شدن فرد از محیط حاوی مواد حساسیت زا، این علایم نیز در او فروکش خواهند کرد....و اما درماندوری از ماده حساسیت زا، هر چه بیشتر، بهتر. در واقع بهترین راه برای مقابله با این بیماری، رعایت همین نکته است. این نکته آن قدر اهمیت دارد که برخی پزشکان به بیمارشان توصیه می کنند محل زندگی اش را عوض کند. این توصیه با این که گهگاه مؤثر واقع می شود اما هیچ تضمینی وجود ندارد که بیمار به مواد حساسیت زای آن منطقه جدید حساسیت نداشته باشد و یا این که پس از مدتی به آن ها نیز حساس نشود. لذا این روش با وجود هزینه ای که برای بیمار به همراه دارد، امکان شکستش هم کم نیست.استفاده از وسایل تهویه و تصفیه هوا در خانه و در طول فصول بیماری نیز باعث می شود کیفیت خواب شبانه و کیفیت زندگی بیمار بهبود یابد. همچنین استفاده از ماسک های ضد گرد و غبار در محیط خارج خانه و محل کار هم باعث کاهش علایم می شود.همان طور که گفته شد هیستامین یکی از موادی است که باعث «علامت دار»شدن فرد می شود. بنابراین داروهای آنتی هیستامینیک نیز در کاهش علایم فرد مؤثرند. داروهای ضد احتقان هم می توانند در کاهش بعضی از علایم مفید باشند، اگرچه هیچ کدام از این داروها روی بیماری زمینه ای اثری ندارند و فقط علایم بیماری را کاهش می دهند. داروهای بدون نسخه ای مانند اسپری های بینی علاوه بر این که ارزش محدودی در کاهش علایم بیماری دارند، استفاده طولانی مدتشان ممکن است عوارض شدیدی به دنبال داشته و علایم بیماری را بدتر کند.استروییدهای استنشاقی مانند اسپری بکلومتازون، گاهی در کنترل بیماری مفید هستند و ممکن است پزشک آن ها را تجویز کند. همچنین حساسیت زدایی نسبت به یک حساسیت خاص نیز می تواند به عنوان نوعی درمان مد نظر باشد. مشورت با پزشک برای کشف عامل حساسیت زا، قدم مهمی به سوی درمان بیماری های حساسیتی است. دکونژستان هااگر حساسیت یقه بینی و چشمانتان را گرفته و آبریزش بینی و اشک ریزش دارد کلافه تان می کند، دکونژستان ها را فراموش نکنید. دکونژستان یعنی ضد احتقان. ضد احتقان ها دسته ای از داروهای ضدحساسیتند که ممکن است به شکل های مختلفی از قبیل قرص، شربت، قطره و اسپری دیده باشیدشان.در طی یک دوره آلرژی، معمولاً عروق خونی در چشم و بینی و سایر ارگان ها متورم می شوند و این امر باعث می شود علایم مشهور حساسیت فصلی که شامل: آبریزش از بینی، اشک ریزش از چشم و عطسه هستند، بروز کنند. دکونژستان ها با منقبض کردن عروق و بافت های این نواحی (چشم و بینی)، ورود جریان خون و طبیعتا ورود مایعات را به غشاهای مخاطی کاهش می دهند و با این کار باعث می شوند که علایم تنفسی در بیماران کاهش پیدا کند و بهبود واضحی در آبریزش بینی و اشک ریزش به وجود آید. دکونژستان ها خطر دارند؟خُب، بی خطر هم نیستند. سریع اثر می کنند اما همین بی خطر نبودنشان ایجاب می کند که فقط برای مدت محدودی مورد استفاده قرار گیرند. استفاده از اسپری های بینی و قطره های چشمی در این دسته دارویی باید به ۳ تا ۷ روز محدود شوند و در صورتی که بیشتر از این مدت مورد استفاده قرار گیرند، اثر معکوس می گذارند و بیماری را تشدید می کنند.دکونژستان های خوراکی البته این اثر معکوس را ندارند و به همین خاطر، می شود مدت بیشتری از آن ها استفاده کرد تا نتیجه دلخواه حاصل شود. بی قراری، عصبانیت و اختلال در خواب، شایع ترین عوارض جانبی قرص های ضد احتقان است. از آن جا که افزایش خفیف فشار خون یکی از عوارض مصرف این گروه از دارو ها است، معمولاً در کسانی که از بیماری فشار خون بالا یا افزایش فشار چشم رنج می برند، مصرف این دارو ها توصیه نمی شود. آن چه پزشکتان باید بداندبه خاطر تداخل دارویی ضد احتقان ها با داروهای دیگر و عوارض جانبی خطرناکی که مصرف این داروها در دوران بارداری و شیردهی بر جای می گذارند، باید موقع تجویز این داروها به پزشکتان اطلاعات کاملی بدهید. مواردی که پزشک باید از آن ها باخبر باشد، عبارتند از:۱) آیا قبلا هم از این داروها استفاده کرده اید؟ و آیا قبلاً موقع مصرف این داروها به آن ها حساسیت نشان داده اید؟۲) سابقه بیماری و سیر دقیق آلرژی تان چگونه بوده است؟۳) نوع رژیم غذایی یا عادات خاص غذایی تان؟۴) آیا در حال مصرف داروهای دیگری هم هستید؟ در صورت مثبت بودن جواب، چه داروهایی؟۵) دوران بارداری یا شیردهی را پشت سر می گذارید؟۶) آیا به بیماری دیابت، مشکلات پروستات، افزایش فشار داخل چشم (گلوکوم یا آب سیاه)، بیماری های قلبی، مشکلات عروقی، فشار خون یا مشکلات تیرویید مبتلا هستید؟ اسپری های استرویید ی بینیاین اسپری ها در بهبود علایم بیماری واقعا مفیدند و باعث می شوند میزان احتقان، تورم و آبریزش بینی، عطسه های مکرر، کمتر و کمتر شود. این استروییدها در واقع به هورمون های کورتیکوستروییدی موجود در بدن که توسط غده آدرنال ساخته می شوند، بسیار شباهت دارند و کارشان این است که جلوی علایم و نشانه های التهابی ناشی از آلرژی را بگیرند. معمولا به صورت روزانه تجویز می شوند و حتی در روزهایی که هیچ علامت آزاردهنده ای هم وجود ندارد، باید مورد استفاده قرار گیرند.تقریبا تمام داروها عوارض جانبی دارند؛ این اسپری ها هم استثنا نیستند. اما عوارض جانبی آن ها واقعا کم و ناچیز است، خصوصا در مقایسه با عوارض قرص های استروییدی. طبیعی است که هرچه بیشتر و طولانی تر مورد استفاده قرار گیرند، عوارضشان بیشتر می شود. چه عوارضی؟ سوزش مخاط داخلی بینی، خارش و خشکی بینی و عطسه های تحریکی از جمله این عوارض هستند. این عوارض البته چندان خطرناک نیستند، اما خانم هایی که به دنبال استفاده از این اسپری ها با یکی از علایم زیر مواجه می شوند، باید مصرف دارو را قطع کنند و بلافاصله به پزشکشان مراجعه کنند:اختلالات قاعدگی، افزایش رشد مو در نواحی خاصی از بدن که معمولا محل رویش موی مردان است (صورت، گردن و . . .) اگر از اسپری استفاده می کنید . . .۱) همیشه اسپری تان را دور از نور مستقیم قرار دهید و نگذارید مدت زیادی در محیط گرم بماند.۲) یادتان باشد که سرد شدن بیش از حد این اسپری ها هم، کارایی شان را کاهش می دهد. پس آن ها را در معرض سرمای بیش از حد قرار ندهید.۳) حتما به تاریخ انقضای آن توجه داشته باشید.۴) حواستان به تداخلات دارویی هم باشد. به پزشکتان اطلاع دهید که آیا:ـ قبلا از این اسپری ها استفاده کرده و به آنها حساسیت نشان داده اید؟ـ رژیم غذایی خاص یا عادت غذایی خاصی دارید؟ـ از داروهای خاصی به طور مرتب و روزانه استفاده می کنید؟ـ دوران بارداری یا شیردهی را پشت سر می گذارید؟ـ به یکی از این بیماری ها مبتلا هستید: دیابت، افزایش فشار داخل چشم (گلوکوم یا آب سیاه)، آسم، هر نوع عفونت ویروسی یا باکتریایی یا قارچی، سابقه جراحی بینی، پوکی استخوان، بیماری های قلبی و به ویژه سکته قلبی.